ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ Κ. ΒΑΣΕΝΧΟΒΕΝ ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ευρώπη και Ελλάδα
Οι θάλασσες αποτελούσαν πάντοτε µεγάλη πρόκληση για τον άνθρωπο. Αυτήν τη φορά, η πρόκληση δεν είναι η εξερεύνηση ή η εκµετάλλευσή τους, αλλά η διασφάλιση της χρήσης τους: τούτο τον σκοπό υπηρετεί ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασµός, δηλαδή ο σχεδιασµός του χρόνου και του τόπου της άσκησης ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη θάλασσα, φιλοδοξία που, όπως οφείλει, βρίσκεται σήµερα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ελλάδας και πολλών ακόµη χωρών.
Κεντρικά θέµατα του βιβλίου είναι η έννοια και το περιεχόµενο του χωροταξικού σχεδιασµού, γενικά, και του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασµού και της ολοκληρωµένης διαχείρισης των ακτών, ειδικότερα. Εντούτοις, αυτό απαιτεί µια ευρύτερη κατανόηση του θαλάσσιου χώρου, της γεωγραφίας των ωκεανών και των θαλασσών, των χαρακτηριστικών των θαλάσσιων υδάτων, του θεσµικού πλαισίου που διέπει τις θάλασσες, και των προσπαθειών της ρύθµισής τους σε διεθνή, ευρωπαϊκή και ελληνική κλίµακα. Τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου αφιερώνονται στις θάλασσες του πλανήτη, εστιάζοντας κυρίως στις περιφερειακές θάλασσες της Ευρώπης –πάνω απ’ όλες στη Μεσόγειο– και στην Ελλάδα, ενώ ένα κεφάλαιο αφιερώνεται στο δίκαιο των θαλασσών και στις διεθνείς συνθήκες που επηρεάζουν τον θαλάσσιο χώρο, καθώς και στις συµβάσεις που αφορούν τις θαλάσσιες ζώνες, π.χ. την υφαλοκρηπίδα, τις αποκλειστικές οικονοµικές ζώνες, τις ζώνες προστασίας της αλιείας, αλλά και ζητήµατα σχετικά µε την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιµη ανάπτυξη.
Τη στιγµή που στο εθνικό µας δίκαιο ενσωµατώνεται η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασµό (Maritime Spatial Planning), είναι απαραίτητο να µελετηθεί σε βάθος η Ολοκληρωµένη Θαλάσσια Πολιτική της Ε.Ε., αλλά και όλες οι παράλληλες πολιτικές που την επηρέασαν. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζεται η εξέλιξη των οδηγιών της Ε.Ε, καθώς και οι διεθνείς εµπειρίες ρύθµισης και προστασίας των ευρωπαϊκών θαλασσών µέσω διακρατικών συµβά-σεων ή µέσω εθνικών πρωτοβουλιών χωρών που ανήκουν στην πρωτοπορία του αντικειµένου. Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στη Μεσόγειο, ενώ ένα ξεχωριστό κεφάλαιο αφιερώνεται στην Ελλάδα και στις προσπάθειες που σιγά-σιγά οδηγούν σε έναν συγκροτηµένο θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασµό: παρουσιάζεται το σχετικό θεσµικό πλαίσιο, επισκοπούνται τα ειδικά χωροταξικά πλαίσια –έστω και αν κάποια στιγµή εγκαταλείφθηκαν ή έµειναν ανενεργά– που επηρεάζουν, άµεσα ή έµµεσα, τις θαλάσσιες περιφέρειες της χώρας, π.χ. για τις υδατοκαλλιέργειες, τον τουρισµό και τις παράκτιες ζώνες, τις εγκαταστάσεις ανανεώσιµων πηγών ενέργεια, και τα εγχειρήµατα που αφορούν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο• παράλληλα, εξετάζονται τα παραδείγµατα των θαλάσσιων πάρκων οικολογικής προστασίας, το πρόβληµα του αιγιαλού και της παραλίας, οι πρώτες διερευνητικές προσπάθειες θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασµού και οι αρµοδιότητες των κρατικών υπηρεσιών που τον αφορούν. Το βιβλίο κλείνει µε µια γενική σύνθεση και ένα περίγραµµα µιας πρώτης προσέγγισης του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασµού στην Ελλάδα, που θα µπορούσε να είναι λειτουργική και εφαρµόσιµη µέχρις ότου ρυθµισθούν τα δύσκολα προβλήµατα οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, ιδίως στο Αιγαίο. Κρυφή επιθυµία του συγγραφέα είναι να µην αντιµετωπισθεί το βιβλίο ως αµιγώς τεχνοκρατικό. Η θάλασσα δεν είναι απλώς ένα αντικείµενο τεχνικό ή πατερναλιστικά οικολογικό. Είναι κτήµα της ανθρωπότητας, µέρος του υποσυνείδητου όλων µας, το υγρό στοιχείο που µας γέννησε.